نمای هر ساختمانی به عنوان پوسته آن شناخته شده و نقش مهمی در جذابیت و زیبایی آن دارد. در طراحی نما سازندگان و معماران با در نظر گرفتن موقعیت جغرافیایی، شرایط آب و هوایی، سلیقه افراد، تعداد طبقات ساختمان و بودجه نوع نمای ساختمان و مصالح آن را انتخاب میکنند. نمای بیرونی به عنوان یک لایه محافظ هم شناخته میشود که در کنار زیبایی، ساختمان را در برابر عوامل مختلف محافظت میکند. همچنین باید در نظر داشته باشید که نمای ساختمان شما جزوی از منظره شهر است، از این رو طراحی نما شما باید با بقیه ساختمان های منطقه هماهنگی داشته باشد. نکته دیگر هماهنگی در ورودی با نمای ساختمان است. در این مقاله به برسی انواع نمای ساختمان از نظر مصالح و نحوه اجرا و اتصال میپردازیم.
انواع نمای ساختمان از نظر مصالح
نمای سنگی
سنگ یک جسم جامد طبیعی میباشد که از ترکیب یک یا چند نوع کانی تشکیل میشود. سنگ های ساختمانی طبیعی به خاطر زیبایی های ظاهری و هزینه نگهداری کمی که دارند، یکی از رایج ترین مصالحی هستند که در نمای ساختمان استفاده میشوند. در نما سازی بیشتر از سنگ گرانیت، سنگ تراورتن، سنگ آهک، ماسه سنگ، ماریل، سنگ لوح و کوارتزیت استفاده میشود. سنگ های نما از حیث کیفیت کلی باید خوش ظاهر، با دوام و سالم باشند و در زمان انتخاب سنگ باید به دوام و پایداری سنگ در برابر عوامل آب و هوایی، مقاومت فشاری، تخلخل، تغییرات ابعادی، پایداری در برابر بخارات شیمیایی و نمک های محلولی که سنگ ممکن است در برابر آنها قرار بگیرد توجه شود.
در صورتی که نما به شکلی اصولی و صحیح اجرا شود، سنگ ها دوام بالایی دارند. برای این که بیشتر از مزایای سنگ بهره ببرید، علاوه برا انتخاب سنگ مناسب باید به مشخص کردن روش استخراج سنگ و طراحی و ساخت، نحوه اتصال و نصب صحیح همه اجزا توجه کنید.
سنگ در مقایسه با بقیه انواع نما وزن بیشتری دارد و در نتیجه نیروی زلزله بیشتری به آن وارد میشود و این موضوع در صورت مهار نادرست باعث جدایی سنگ از سطح نما و سقوط آن به خاطر نیروی زلزله میشود. سنگ های مصنوعی نسبت به سنگ های طبیعی وزن کمتری دارند. این سنگ ها از ترکیب دوباره سنگ های طبیعی با مواد افزودنی دیگر تولید میشوند. موادی که برای خط تولید سنگ های مصنوعی استفاده میشوند، طوری انتخاب میشوند که قابل استفاده برای نما باشند. سنگ مصنوعی از ترکیب سیمان یا رزین، آگرگات های سنگ های ضایعاتی، رس ها و خاک های سبک وزن ساخته میشوند. اکسید آهن یا رنگ دانه ها، رنگ انتخابی را به این سنگ ها میدهند. ترکیبی که از این روش به دست می آید در قالب هایی ریخته شده که نقش و نگار های سنگ های طبیعی را دارند و به این سنگ ها، ظاهری طبیعی میدهند.
نمای آجری
آجر از قدیمی ترین مصالح ساختمانی شناخته شده است. آجر در واقع سنگی مصنوعی است که در سه نوع رسی، بتنی و ماسه آهکی تولید میشود. نوع رسی آن از پختن خشت که همان گل شکل داده شده است و نوع ماسه آهکی آن از عمل آوردن خشت ماسه آهکی که از تحت فشار قرار دادن مخلوط همگن آهک و ماسه سیلیسی در قالب های از پیش آماده شده با بخار تحت فشار زیاد به دست می آید. نحوه تهیه آجرهای بتنی هم مثل بلوک های سیمانی است.
آجر در شکل های گوناگون ساخته شده و در نما سازی هم از آن استفاده میشود. نماهای آجری به دلیل تطبیق پذیری، دوام زیاد، مقاومت در برابر آتش، صرفه اقتصادی و ظاهری زیبا، مورد توجه واقع شده اند. همچنین این نماهای آجری نیاز کمی به تعمیر و نگهداری داشته و در ساختمان های با ارتفاع متفاوت ساخته شده اند. آجر هایی که جهت نما چینی استفاده میشوند در رنگ های زرد کم رنگ که به آن آجر سفید گفته میشود و زرد پر رنگ آن که به آجر بهی معرف است و همچنین آجر قرمز سیر یا قرمز رنگ روشن هم موجود است.
ارتفاع آجرهای به کار رفته در نما ممکن است ۳ ، ۴ یا ۵ سانتی متر باشند ولی دو بعد دیگر آن مثل بقیه آجر های ماشینی یا فشاری بیست در ده میباشد. البته در سال های آخر آجرهای نما با عرض کم هم به عنوان آجر پلاک یا آجر نمای نازک رواج یافته است.
نمای سیمانی
این نوع نما از متداول ترین نماها برای ساختمان های بلند مرتبه است. سه نوع نمای رایج سیمانی داریم که در ادامه به معرفی آنها میپردازیم. نمای آستر سیمانی که در آن اندود سمان پرتلند هم برای سطوح خارجی و هم برای سطوح داخلی استفاده میشود. سیمان پرتلند بیشتر به عنوان آستر نهایی دیوار خارجی استفاده میشود. اندود سیمان پرتلند خارجی به نام استاکو هم معروف است. نوع دوم نمای تخته سیمانی الیافی است. صفحه های سیمانی الیافی در واقع صفحه های پیش ساخته میباشند که محتوی مواد چسباننده از نوع سیمانی یا کلسیم سیلیکات سنتزی بوده و در آنها از الیاف جهت قوی کردن خواص خمشی و کششی استفاده میشود. الیاف میتوانند به شکل شبکه ای منظم یا پراکنده تصادفی در ماتریس سیمانی به کار بروند. ظاهری این صفحه ها میشود خود رنگ واقعی سمان، رنگ دار شده به رنگ دلخواه و به طرح دلخواه یا همان باف دار باشند. نوع سوم و آخر نمای بتنی پیش ساخته است. پانل های بتنی پیش ساخته، مناسب تمامی شرایط آب و هوایی بوده و قابل اجرا میباشند، ولی اکثر مواقع در شرایط آب و هوایی سخت استفاده میشوند. علت این مورد این است که استفاده از بتن یا مصالح بنایی در آب و هوایی که خطر یخ زدگی داشته باشد به خاطر سرعت پایین عمل آوری سیمان پرتلند، باعث ایجاد مشکل میشود.
استفاده از پانل های پیش ساخته، نیاز به نصب داربست را حذف کرده و امنیت کارگران را افزایش میدهد. همچنین با در نظر گرفتن این که پانل های در مکان های سر بسته و بدون تاثیر شرایط آب و هوایی در روند ساخت آنها، از کیفیت بالایی برخودار هستند. به طور کلی پانل های بتنی پیش ساخته بیشتر در ساختمان هایی مثل آپارتمان ها، بیمارستان های ارتفاع متوسط تا بلند، هتل ها، ساختمان های تجاری و پارکینگ ها به کار میروند.
نمای سرامیک
با در نظر گرفتن گرانی سنگ و باری که در اثر نصب سنگ به ساختمان تحمیل میشود، در بعضی از کشورهای به کار بردن سرامیک برای نمای ساختمان رایج شده است. نمای سرامیک نسبت به سنگ وزن کمتری دارد. نماهای سرامیکی دو دسته کلی دارند. دسته اول نماهای سرامیکی خشک یا مهار شده است که شامل نمای سرامیک تهویه شونده و نمای سرامیکی پرسلان است. نوع دوم نمای سرامیکی چسبانده شده است.
نمای کامپوزیت فلزی
کامپوزیت ها از ترکیب دو یا چند ماده جداگانه درست میشوند که ماده نهایی از هر کدام از اجزای تشکیل دهنده آن با دوام تر است. خواص کامپوزیت به صورت کلی از همه مواد تشکیل دهنده آن بهتر بوده و اجزا متفاوت کارایی هم را بهتر کرده اند و این یکی از بزرگ ترین مزایای کامپوزیت است. از نماهای کامپوزیتی متداول میتوان به نمای کامپوزیت پلی یورتان، پانل های فلزی عایق بندی شده و نمای کامپوزیت آلومینیومی اشاره کرد. ورف های کامپوزیت آلومینیوم از دو لایه آلومینیوم در اطراف و یک هسته از جنس پلاستیک یا ماده معدنی پر کننده ضد آتش مثل مواد پلیاتیلنی به ضخامت سه تا پنج میلی متر است. لایه خارجی معمولا یک پوشش آستر رزین اپوکسی و یک لایه پی وی دی اف دارند. محافظت سطح ورق کامپوزیت با یک لایه فیلم صورت میگیرد.
از جمله مزایای این پانل ها میتوان به شکل پذیری، تنوع رنگ و سبکی اشاره کرد. از مشکلات بزرگ این نما هم میتوان به ورود محصولات بی کیفیت و نبود دانش فنی کافی درباره کنترل کیفیت این نوع پانل برای نما و اجرای بد آن توسط بعضی از افراد غیر متخصص است. چسبیدن ذرات گرد و غبار به سطح نمای ساختمان و در نتیجه تغییر رنگ آن از دیگر مشکلات این نوع نما میباشد. برای تمیز کردن نما هم باید داربست ایجاد کرد یا بالابرهای مخصوصی درست کنید تا بتوانید نما را شستشو دهید.
نمای اتیکس
سیستم های عایق حرارتی یا اتیکس یک سیستم نمای خارجی میباشد که از سه جز اصلی تشکیل میشود. اولین بخش آن عایق است و رایج ترین موادی که استفاده میشود، شامل پلیاستایرن منبسط شده، فوم و پشم معدنی تخته ای است. البته از عایق های دیگر هم میتوان استفاده کرد. قسمت دیگر مسلح کننده است که برای مسلح کردن تخته های عایق، یک لایه اندود با مش مسلح کننده بیشتر از الیاف شیشه برای جلوگیری از ایجاد ترک به کار میرود. و در آخر برای بخش پوشش نهایی، انواع اندود، آجر لعابدار، سرامیک، چوب و مواردی از این قبیل استفاده میشوند. به جز اجزای اصلی که گفته شد، اجزای فرعی شامل محافظت کننده های گوشه، درزگیرها، مهارها و … هم در این نما استفاده میشوند. سه روش رایج مهار تخته های عایق به مصالح بنایی شامل مهار مکانیکی یا ریلی و استفاده از میخ پرچ و چسب است.
نمای EIFS
نمای عایق حرارتی بیرونی و نازک کاری از یک لایه فوم عایق پلی استایرن، یک لایه پوشش پایه پلیمری، مش مسلح شده از جنس الیاف شیشه ولایه پوشش نهایی پلیمری میباشد. محل قرار گیری مش تسلیح در داخل لایه پوشش پایه است. با توجه به این که نمای نهایی این کار شباهت زیادی به نمای استاکو دارد، از آن به استاکوی مرکب تعبیر میشود تا آن را بتوان از استاکوی معمولی که با پایه سیمان پرتلند است تشخیص داد. در شناخت این نما مهم است که بدانید از مصالح مرکب شیمیایی متعددی تشکیل شده است. در این نما، درزبندها، سازگاری بین لایه های مختلف، درزپوش ها و ادوات اتصال باید وجود داشته باشد.
نمای شیشه ای
استفاده از پلاستیک یا شیشه و هر مده نیمه شفاف یا شفاف در برابر عبور نور در نماهای بیرونی ساختمان، نمای شیشه است. امروزه این نوع نما به علت موارد مختلفی از جمله زیبایی و سبکی در ساختمان های زیادی از جمله ساختمان های بلند به کار میروند. علاوه بر زیبایی، این گونه نماها از حداکثر روشنایی روز بهره میبرند. همچنین به کار بردن انواع مختلف شیشه با خصوصیات متفاوت، باعث گسترش امکان استفاده از آنها در صنعت ساختمان سازی شده است. شیشه های مختلف استفاده شده در صنعت ساختمان را میشود بر اساس ویژگی های آنها، روش ساخت و اجزای ترکیبی آنها دسته بندی کرد. همه شیشه هایی که در ساختمان ها استفاده میشوند، باید از ترکیب موادی ساخته شده باشند که ویژگی های شیشه را در طول زمان ثابت نگه دارند. یعنی باید نسبت به تابش خورشید مقاوم بوده و باعث خرابی آنها نشود و خواص کیفی این مواد در برابر اشعه های تابشی مستقیم و غیرمستقیم، عوض نشود. همچنین باید در برابر عوامل جوی هم از خود پایداری نشان بدهند.
نمای چوبی
ساختمان ها با مصالح طبیعی پتانسیل زیادی برای گسترش دارند. نمای چوبی به راحتی با بقیه مصالح ترکیب شده و امکان ساخت نماهای متنوع فراهم میشود. البته باید به میزان ذخایر منابع چوبی و جایگزینی آنها هم توجه کنید. چوب های نرم برای بیشتر ساختمان ها به عنوان نمای خارجی استفاده میشوند. البته با کمک روش های نگهداری پیشرفته، نمونه هایی که دوام کمتری دارند هم میتوانند برای کاربردهای نمای خارجی استفاده شوند. عملیات حرارتی مثل ترمو چوب و فرایند های اصلاح چوب میتوانند قابلیت دوام محدوده وسیعی از نرم چوب هار را بدون این که در روش های نگهداری اصلاح کنند، افزایش دهند. استفاده از سخت چوب ها به غیر از گونه های خاص، در حال رواج میباشد. سخت چوب ها معمولا پایدارتر و محکم تر از نرم چوب ها هستند. از نماهای چوبی بیشتر در ساختمان هایی با ارتفاع کم تا متوسط استفاده میشود. چرا که در ساختمان هایی با این ارتفاع، مراقبت از نما آسان تر است.
انواع نما ساختمان از نظر نحوه اجرا و اتصال
انواع نماهای خارجی رایج شامل دیوار نما، دیوار پرده ها و نمای مهار شده به دیوار میان قابی میباشند که هر کدام به شکل چسبانده شده یا مهار شده اجرا میشوند. اصلاح نمای پوشش یک واژه کلی میباشد که به همه نماهای دیوار خارجی در نمای ساختمان نسبت داده میشود.
دیوار پرده ای
دیوار پرده ای قاب ساز های جداگانه ای دارد که مستقیم به آنها وصل شده و مجموعه آن مثل یک پرده روی سطح ساختمان را میپوشاند. در یک دیوار پرده ای، بارهای ناشی از وزن نما، زلزله و باد مستقیما به قاب سازه ای انتقال میبابند. معمولا پنجاه میلیمتر فاصله بین دیوار پرده ای و قاب سازها در نظر میگیرند که این فاصله جهت تطابق بی نظمی های ابعادی غیرقابل پیشبینی در قاب است. نمونه ای از دیوار پرده ای، دیوار پرده ای شیشه آلومینیوم میباشد. دیوارهای پرده ای غیرشفاف، پانل های فلزی، پانل های مسلح شده با الیاف شیشه، پانل های بتنی پیش ساخته و نظایر آن است. در دیوار های پرده ای غیر شفاف احتمال دارد برای فراهم کردن امکان نازک کاری دیوار داخلی، عبور لوله های تاسیساتی داخل دیوار، برقکاری و عایق حرارتی، یک دیوار پشتیبان اضافه شود. با توجه به این که دیوار پرده ای مستقیم به قاب سازه ای وصل میشود، بار باد را به قاب و در ادامه به تیر و ستون انتقال میدهد و اینگونه در برابر باد مقاومت میکند. در این حالت در صورت دیوار پشتیبان، هیچ فشار بادی به آن وارد نمیشود.
دیوار نما
این نوع نما شباهت زیادی به دیوار پرده ای غیرشفاف دارد. دیوار نما را میشود در سازه های دیوار باربر و سازه های قابی استفاده کرد. در این نوع نما وجود یک دیوار پشتیبان لازم است. بارهایی که بر دیوار نما وارد میشود به دیوار پشتیبان منتقل شده و دیوار پشتیبان بارها را به قاب سازهای ساختمان انتقال میدهد. دیوار نما در دو نوع چسبانده و مهار شده تقسیم میشود. در نمای مهار شده، مهار نما را به سازه پشتیبان میسپارند. یعنی علاوه بر تحمل و انتقال بار ثقلی نما، این مهار بادی بارهای باد و زلزله را از نما به دیوار پشتیبان منتقل کند.
دیوار نمای مهار شده معمولا با یک فضای خالی پنجاه میلیمتری بین نما و دیوار پشتیبان به شکل یک دیوار زهکشی طراحی میشود. در نمای چسبانده شده، نما را به دیوار پشتیبان میچسبانند. در این شرایط حتما باید نما با المان های مناسب جهت تحمل بارهای لرزی به دیوار پشتیبان مهار شده و چسباند فقط به خاطر انتقال بارهای ثقلی است. درسازه هایی با این سیستم نمایی، به خاطر پایین بودن مقدار مقاومت حرارتی قاب سازه ای فولادی یا بتنی، مشکل عایق بندی حرارتی وجود داشته و انتقال حرارت از طریق ستون و تیر انجام میشود. با در نظر گرفتن این که در دیوار نما و دیوار پرده ای، قاب سازهای ساختمان پوشیده میشود، میشود کارایی حرارتی بالاتری را به دست آورد. از نظر لرزهای جزییات این نوع نما ساده تر از بقیه نما ها میباشد.
